Endoscopie bij reptielen
Dr. Frank Pasmans DVM PhD MSc
Afdeling voor Bijzondere Gezelschapsdieren
Faculteit Diergeneeskunde
Salisburylaan 133
9820 Merelbeke
België
Definitie en indicaties
Endoscopie betekent dat er met behulp van optische apparatuur (de endoscoop) direct gekeken kan worden naar de toestand van weefsels en organen. Een voorbeeld hiervan is geslachtsbepaling. Met name bij hagedissen (bijvoorbeeld zeer veel varanen) is geslachtsbepaling op basis van uitwendige kenmerken bijzonder onbetrouwbaar. Met een endoscoop kan direct gekeken worden naar aan- of afwezigheid van geslachtsorganen (testikels of eierstokken) en eveneens naar hun toestand (bijvoorbeeld de activiteit van de eierstokken). De procedure hiervan wordt verder in de tekst uitgelegd. Daarnaast kan endoscopie van de lichaamsholte ook gebruikt worden om de toestand van de inwendige organen zoals lever, nieren en longen na te gaan en, indien abnormale processen worden waargenomen (bijvoorbeeld abcessen of tumoren), stalen voor verder onderzoek te verzamelen met behulp van biopten. Daarnaast kan de endoscoop ook gebruikt worden voor onderzoek van de luchtpijp, de longen en de cloaca.Procedure
De hele procedure vindt plaats bij een temperatuur die de optimale lichaamstemperatuur van het dier in kwestie benadert. Bij deze temperaturen gebeuren de meeste processen zoals bijvoorbeeld het ontwaken uit de narcose immers het meest efficiënt. Het dier wordt met behulp van een intraveneuze injectie onder narcose gebracht. Voor kortdurende procedures kan deze injectie volstaan. Indien de dieren echter langer onder anesthesie moeten blijven worden ze beademd met een narcose gas (bijvoorbeeld isofluraan) dat via een sonde (een tracheotube) in de luchtpijp en de longen wordt gebracht. De plaats waar de endoscoop wordt ingebracht wordt grondig gereinigd en ontsmet, de huid, de onderliggende spieren en membranen wordt ingesneden en de endoscoop wordt ingebracht. Omdat er altijd wat ruimte nodig is tussen de optiek (de endoscoop) en het te bekijken orgaan, wordt er lucht of CO2 in de lichaamsholte geblazen. Door het zogenaamde "werkkanaal" waardoorheen de endoscoop en het gas in de lichaamsholte worden gebracht kunnen eveneens instrumenten zoals een biopsietang gestoken worden. Op deze manier kan dan, met een zeer kleine buikinsnede, een biopt genomen worden van een inwendig orgaan. Na het bekijken van de organen en eventueel het nemen van biopten, wordt de buikwand met een hechting gesloten en kan het dier bijkomen in een couveuse. De grootste vijand van de endoscopie van de lichaamsholte bij reptielen is een overmatig gevulde lichaamsholte: bijvoorbeeld zeer sterk gevulde darmen maar ook zeer sterk ontwikkelde vetlichamen. Bijvoorbeeld veel varanen worden overmatig gevoederd (bijvoorbeeld een steppenvaraan krijgt meestal blikvoer of muizen in plaats van insekten ) en vervetten erg snel. Bij deze dieren kan het vet het zicht op de organen hinderen. Als je dus een reptiel aanbiedt voor geslachtsbepaling met behulp van endoscopie, zorg er dan voor dat het dier uitgevast is (dit mag gerust 10-14 dagen zijn bij de grotere varanen) en dat het dier niet te vet is.